Postzegelforum.com

Enschedé rasterdiepdruk (1)

Veel mensen zullen wel eens een Britse postzegel met alleen het portret van Koningin Elizabeth II en een waardeaanduiding hebben gezien. Dit ontwerp van het type “Machin” (spreek uit: Mee-tsjin) is zonder onderbreking sinds 5 juni 1967 in gebruik in het Verenigd Koninkrijk. Dit ontwerp ontleent zijn naam aan de beeldhouwer Arnold Machin die het portret maakte. Een aantal andere gebieden hebben gebruik gemaakt van hetzelfde portret. Hieronder bevinden zich Guernsey, Gibraltar en Hong Kong.

Tussen 1992 en 1997 gaf Hong Kong een langlopende serie met het Machin-portret uit. Het ontwerp van Ivan Leung toont het portret naast de woorden “Hong Kong” in Chinese schrifttekens. Hieronder staat de naam van de kroonkolonie in het Engels. De eerste uitgifte was op 16 juni 1992. Deze omvatte 16 waarden. Vanwege tariefverhogingen op 1 november 1993 en 1 juni 1995 volgden nog acht waarden.


Hong Kong (Britse kroonkolonie), 1992, langlopende zegels van het type “Machin.”

Joh. Enschedé was verantwoordelijk voor het drukken van de postzegels in rasterdiepdruk. Om vervalsing tegen te gaan hebben de postzegels fluorescerende kenmerken. De tekst “HONG KONG” licht op alle postzegels geel op onder lange-golf en korte-golf uv-licht. De waarden van $10 en hoger hebben daarnaast een fluorescerende lijn over het onbedrukte deel van de postzegel net boven de onderste perforaties. Deze lijn fluoresceert groen onder uv-licht. De lijn is het best zichtbaar onder korte-golf uv-licht. Daarnaast hebben de waarden van $10 en hoger een ronde perforatie op de vier hoeken van de postzegel.


Fluorescentie onder een Leuchtturm lange-golf uv-lamp.


Fluorescentie onder een Leuchtturm korte-golf uv-lamp.

Enschedé rasterdiepdruk (2)


Op 1 november 1993 verhoogde het Hong Kong Post Office zijn posttarieven. Dit gebeurde nogmaals op 1 juni 1995. Bij beide gelegenheden gaf het Hong Kong Post Office vier nieuwe zegels uit. Wederom drukte Joh. Enschedé deze postzegels.


Hong Kong (Britse kroonkolonie), 1993 & 1995, langlopende zegels van het type “Machin.”

Enschedé rasterdiepdruk met fosforbanden

In april 1996 automatiseerde het Hong Kong Post Office het stempelen en oriënteren van poststukken. Het nam twee nieuwe stempelmachines in gebruik. Het installeerde de machines in het hoofdpostkantoor (General Post Office) en het internationale postcentrum (International Mail Centre). De machines oriënteerden de poststukken en scheidden luchtpoststukken van lokale poststukken en poststukken bestemd voor China.

In verband met de ingebruikname van de nieuwe machines liet het Hong Kong Post Office de postzegels met de waarden die in gebruik waren voorzien van fosforbanden. De postzegels met een waarde tot $2 kregen twee fosforbanden. De postzegels met een waarde van $2,10 of meer betaalden luchtposttarieven en kregen een fosforband. De grootformaat postzegels van $10, $20 en $50 kregen geen fosforbanden. Het gaf de nieuwe postzegels met fosforbanden uit op 24 april 1996.

De machines maakten bij de sortering gebruik van fosforescentie. Fosfor geeft een lichtreactie na blootstelling aan ultraviolet (uv) licht. Na blootstelling aan uv-licht gloeit de fosfor na. De machine leest dit signaal. Hierdoor herkent de machine waar de postzegel zich op het poststuk bevindt. De machine kan de poststukken zo keren dat de postzegel zich in maar twee van vier kwadranten zal bevinden. De machines kunnen verder het aantal lichtsignalen tellen dat in een vaste tijd de scanner passeert. Hierdoor weet de machine of op het poststuk een postzegel zit die het luchtposttarief betaalt.

Op 2 september 1996 vond een tariefverhoging plaats. In verband hiermee gaf het Hong Kong Post Office postzegels met vier nieuwe waarden uit. Het luchtposttarief voor zone 1 steeg van $2,10 naar $2,50. Daardoor betaalde de postzegel van $2,10 niet langer het luchtposttarief voor zone 1. Als gevolg hiervan gaf het Hong Kong Post Office op 13 september 1996 de postzegel opnieuw uit met twee fosforbanden.


Hong Kong (Britse kroonkolonie), 1996, langlopende zegels van het type “Machin” met fosforbanden.


Fosforbanden

De fosfor die Joh. Enschedé gebruikte reageerde na blootstelling aan zowel korte-golf als lange-golf uv-licht. De reactie is heldergeel bij blootstelling aan korte-golf uv-licht.


Fluorescentie onder Leuchtturm korte-golf uv-lamp


Fosfor-reactie na belichting met Leuchtturm korte-golf uv-lamp

De reactie is diepgeel bij blootstelling aan lange-golf uv-licht.


Fluorescentie onder Leuchtturm lange-golf uv-lamp


Fosfor-reactie na belichting met Leuchtturm lange-golf uv-lamp

Leigh-Mardon steendruk uit postzegelboekjes

In december 1993 gaf het Hong Kong Post Office drie postzegelboekjes uit voor de verkoop in winkels van de keten "7-Eleven." De postzegelboekjes bevatten tien postzegels elk van $1, $1,90 of $2,40. Het Australische Leigh-Mardon Pty Ltd. drukte de postzegels in steendruk (lithografie) op fluorescerend papier. Leigh-Mardon drukte ook de kaften van deze postzegelboekjes. Deze postzegelboekjes waren een bron van variëteiten.

Op 12 januari 1994 gaf het Hong Kong Post Office een postzegelboekje uit dat het verhaal van de langlopende postzegelseries van de kroonkolonie vertelde. Leigh-Mardon drukte ook dit postzegelboekje in steendruk. Het papier voor de postzegels uit het postzegelboekje was niet-fluorescerend en had een meervoudig watermerk bestaande uit een kroon boven de letters CA in handschrift. De letters “CA” verwijzen naar de “Crown Agents” die de productie van postzegels verzorgden voor posterijen van verschillende Britse kroonkoloniën, waaronder Hong Kong. Dit zijn de enige postzegels van Hong Kong van het Machin-type met watermerk.


Hong Kong (Britse kroonkolonie), 1993 - 1994, langlopende zegels van het type “Machin” uit postzegelboekjes, steendruk.

De kleuren, de fluorescentie en zelfs de gele fluorescerende overdruk van de woorden “HONG KONG” van de postzegels uit de “7-Eleven” postzegelboekjes varieerden door de tijd. Op postzegels uit 1995 ontbrak de geel-fluorescerende overdruk zelfs volledig.


7-Eleven postzegelboekjes, fluorescentie onder Leuchtturm lange-golf uv-lamp

De sterkte van de fluorescerende overdruk van de woorden “HONG KONG” varieert ook op postzegels uit het postzegelboekje van 12 januari 1994. Daarnaast heeft de fluorescentie van de overdruk op de postzegels van $2 en $5 uit dit postzegelboekje een groenere tint dan op de andere postzegels.


A History of Hong Kong Definitive Stamps 1862-1992 postzegelboekje, fluorescentie onder Leuchtturm lange-golf uv-lamp


Watermerk zoals afgebeeld op een pagina uit het postzegelboekje

Zowel Douglas Myall, auteur van “The Complete Deegam Machin Handbook” als Daniel Tangri, auteur van een reeks artikelen over de Hong Kong Machins gepubliceerd in The Bookmark Journal stellen dat Leigh-Mardon steendruk gebruikte. Onder vergroting tonen de postzegels echter de typische uit druppels opgebouwde afbeelding van rasterdiepdruk.

Leigh-Mardon postzegelboekje

Het postzegelboekje dat het Hong Kong Post Office op 12 januari 1994 uitgaf had als titel “A History of Hong Kong Definitive Stamps 1862-1992.” Het postzegelboekje van $38 had drie pagina’s met afbeeldingen van historische postzegels en watermerken. Elke pagina bevatte zes postzegels.


Pagina’s uit het postzegelboekje “A History of Hong Kong Definitive Stamps 1862-1992”

De eerste pagina had vijf postzegels van $2 en een postzegel van 10c. De tweede pagina had vijf postzegels van $1.80 en een postzegel van $1.70. De derde pagina had vijf postzegels van $1 en een postzegel van $5. Onderstaande afbeelding toont dat de fluor-reactie van de $2 postzegels een groenere gloed heeft dan die van de 10c postzegel van dezelfde pagina. Ook de fluor-reactie van de $5 postzegels een groenere gloed heeft dan die van de $1 postzegel van dezelfde pagina.


Pagina’s uit het postzegelboekje “A History of Hong Kong Definitive Stamps 1862-1992” onder een Leuchtturm lange-golf uv-lamp

Enschedé steendruk uit 7-Eleven postzegelboekjes

Vanwege de tariefverhoging verschenen op 1 juni 1995 drie nieuwe postzegelboekjes voor verkoop in winkels van de keten "7-Eleven." De postzegelboekjes bevatten tien postzegels elk van $1,20, $2,10 of $2,60. In tegenstelling tot de eerste drie van deze postzegelboekjes drukte Joh. Enschedé de postzegels in steendruk (lithografie) op niet-fluorescerend papier.

De verdere tariefverhoging op 2 september 1996 was aanleiding voor de uitgifte van nog eens drie postzegelboekjes voor verkoop in winkels van de keten "7-Eleven." Deze bevatten tien postzegels elk van $1,30, $2,50 of $3,10. De postzegels van $1,30 hadden twee fosforbanden met gele fluorescentie. De postzegels van $2,50 en $3,10 voor internationale luchtpost hadden elk een centrale fosforband met gele fluorescentie. Joh. Enschedé drukte de postzegels in steendruk (lithografie) op niet-fluorescerend papier.


Hong Kong (Britse kroonkolonie), 1995 - 1996, langlopende zegels van het type “Machin” uit “7-Eleven” postzegelboekjes, steendruk zonder (1995) en met (1996) fosforbanden

De fluorescerende overdruk van de letters “HONG KONG” op de postzegels zonder fosforbanden kan zowel fel als flets zijn. In de oorspronkelijke uitgifte was deze fel. De zegels in postzegelboekjes van een latere druk uit 1995 hebben een fletse overdruk. Onderstaande afbeelding toont dat de kleur van fluorescerende overdruk ook varieert.


7-Eleven postzegelboekjes, fluorescentie onder Leuchtturm lange-golf uv-lamp

Joh. Enschedé veranderde de samenstelling van de Cartax-fosfor met gele fluor een aantal keren. Voor de postzegelboekjes van tien postzegels van $1,30 gebruikte Enschedé fosfor met een andere samenstelling dan voor de beide andere postzegels.


7-Eleven postzegelboekjes (met fosforbanden), fluorescentie onder Leuchtturm lange-golf uv-lamp


Fosfor-reactie na belichting met Leuchtturm korte-golf uv-lamp

Postzegels uit souvenirvelletjes

Het Hong Kong Post Office gaf ook een aantal souvenirvelletjes uit met postzegels van het Machin-type. De meeste van deze velletjes adverteerden een postzegeltentoonstelling. Slechts twee bevatten een of meer kleinformaat postzegels. De elf andere souvenirvelletjes bevatten een grootformaat postzegel van $10.

Op 18 februari 1994 gaf het Hong Kong Post Office een souvenirvelletje ter gelegenheid van de opening van de “Hong Kong ‘94” postzegeltentoonstelling uit. Leigh-Mardon drukte het velletje in steendruk. Het velletje genaamd “A Stamp is Born” bevatte een postzegel van $5. Naast de postzegel zijn er afdrukken van de vier platen waarmee de drukker de postzegel drukte: het Machin-portret, de fluorescerende overdruk van de letters “HONG KONG,” de achtergrond en Chinese schrifttekens, en de hele beeltenis. Hieruit blijkt dat men de hele afbeelding met uitzondering van de waardeopdruk en de landsnaam in een kleur drukte.

Op 14 februari 1997 gaf het Hong Kong Post Office een postzegelboekje genaamd “Hong Kong Past & Present” uit. Dit postzegelboekje bevatte drie pagina’s met elk zes postzegels. Van elke pagina kwam ook een kleinere variant als souvenirvelletje uit. Deze velletjes hebben de inscriptie “Hong Kong Classics” met een serie nummer 7, 8, of 9. Johan Enschedé drukte de boekjes en de velletjes in steendruk. De postzegels hebben een of twee fosforbanden met gele fluor.


Hong Kong (Britse kroonkolonie), 1994 - 1997, langlopende zegels van het type “Machin” uit souvenirvelletjes, steendruk zonder (1994) en met (1997) fosforbanden

Zoals gebruikelijk drukte Leigh-Mardon de postzegels op een fluorescerend papier. De postzegel wijkt af van die uit het postzegelboekje van 12 januari 1994, doordat hij geen watermerk heeft.


$5 uit “A Stamp Is Born” souvenirvelletje, fluorescentie onder Leuchtturm lange-golf uv-lamp

Het papier van de postzegels uit het “Hong Kong Past & Present” postzegelboekje en bijbehorende souvenirvelletjes toont geen fluor-reactie onder een lange-golf uv-lamp.


Joh. Enschedé, postzegels uit souvenirvelletjes, fluorescentie onder Leuchtturm lange-golf uv-lamp

De postzegels uit het postzegelboekje en de souvenirvelletjes zijn vrijwel dezelfde. Alleen de postzegels van $1,30 en $5 hebben fosforbanden met een enigszins verschillende fluor-reactie. Die uit de souvenirvelletjes hebben banden van “Cartax” AY-fosfor, Die uit de postzegelboekjes hebben “Cartax” AY2-fosfor. Joh. Enschedé gebruikte dit laatste type fosfor ook voor de postzegels van $1,60 uit zowel de postzegelboekjes en souvenirvelletjes.


Joh. Enschedé, postzegels uit souvenirvelletjes, fluorescentie onder Leuchtturm korte-golf uv-lamp

Fosfor-reactie na belichting met Leuchtturm korte-golf uv-lamp

De postzegels van $2,50 en $3,10 zijn gelijk aan die uit de “7-Eleven” postzegelboekjes. De $1,30 postzegel uit die boekjes heeft echter “Cartax” AY2-fosforbanden. Verder vertonen de postzegels in mijn verzameling subtiele verschillen in kleur. Met name het portret heeft een donkerdere tint in de postzegels uit de souvenirvelletjes.


Enschedé steendruk met fosforbanden uit “7-Eleven” postzegelboekjes (bovenaan) en “Hong Kong Classics” souvenirvelletjes (onderop)

”A STAMP IS BORN” souvenirvelletjes

Het souvenirvelletje dat het Hong Kong Post Office op 18 februari 1994 uitgaf laat de drukgangen van de postzegels zien. Naast de postzegel van $5 toont het velletje de vier platen waarmee de drukker de postzegel drukte. De eerste plaat drukte de details van het Machin-portret, meestal in zwart of een bruintint. De tweede plaat drukte de letters “HONG KONG” in geel fluorescerende inkt. De gele tint varieerde van vaalgeel tot groengeel. Vooral postzegels gedrukt door Leigh-Mardon, zoals in dit geval vertoonde een grote variëteit. Soms ontbrak de fluorescerende inkt zelfs volledig. De derde plaat drukte de achtergrond en Chinese schrifttekens. Deze plaat drukte niet de letters “HONG KONG” of de waardeaanduiding, noch het portret. De laatste plaat voorzag de hele beeltenis van een kleur. Net als de derde plaat liet deze de letters “HONG KONG” en de waardeaanduiding onbedrukt.


1994, “A Stamp Is Born” souvenirvelletje

Belichting van het souvenirvelletje met een lange-golf uv-lamp toont dat een plaat slechts de letters “HONG KONG” drukt in fluorescerende inkt.


“A Stamp Is Born” souvenirvelletje, fluorescentie onder Leuchtturm lange-golf uv-lamp

”Hong Kong Classics” souvenirvelletjes 7 - 9

De laatste drie souvenirvelletjes verschenen tezamen met het postzegelboekje “Hong Kong Past & Present” op 14 februari 1997. Johan Enschedé drukte zowel het postzegelboekje als de souvenirvelletjes in steendruk. Elk velletje bevatte zes postzegels met fosforbanden. De souvenirvelletjes zijn kleiner dan de pagina’s uit het postzegelboekje. Die laatsten hebben een okergele rand.

Het eerste velletje, nummer 7 in de reeks “Hong Kong Classics,” toont postzegels die het Hong Kong Post Office in 1990 uitgaf ter gelegenheid van de 150e verjaardag van de elektrificatie van Hong Kong. Het bevat twee postzegels van $5 met een centrale fosforband en vier van $1,30 met twee fosforbanden.

Het tweede velletje is nummer 8 in de reeks “Hong Kong Classics.” Het toont postzegels die het Hong Kong Post Office in 1991 uitgaf ter gelegenheid van zijn 150e verjaardag. Het bevat vier postzegels van $3,10 met een centrale fosforband en twee van $1,60 met twee fosforbanden.

Het derde velletje is nummer 9 in de reeks “Hong Kong Classics.” Het toont postzegels die het Hong Kong Post Office in 1991 uitgaf ter gelegenheid van de 100e verjaardag van het openbaar transport in Hong Kong. Het bevat vier postzegels van $2,50 met een centrale fosforband en twee van $2,10 met twee fosforbanden.


1997, “Hong Kong Classics” souvenirvelletjes 7 - 9

Hieronder zijn de fluorreactie van de letters “HONG KONG” en de fosforbanden onder een lange-golf uv-lamp zichtbaar.


“Hong Kong Classics” souvenirvelletjes 7 - 9, fluorescentie en fosforbanden onder Leuchtturm lange-golf uv-lamp

$10 postzegels uit souvenirvelletjes

Van 1992 tot en met 1996 gaf het Hong Kong Post Office elf souvenirvelletjes met een postzegel van $10 uit. Deze postzegels hadden hetzelfde grotere formaat als de postzegels van $10 tot $50 uit gewone vellen. Zeven van de elf postzegels van $10 hebben andere kleuren dan de postzegel uit gewone vellen. De vier resterende postzegels hebben dezelfde kleur, maar vertonen subtiele verschillen in de tinten. Johan Enschedé drukte alle souvenirvelletjes in lithografie en de gewone vellen in rasterdiepdruk.

In zijn al genoemde artikelen uit 2013 schrijft Daniel Tangri dat de postzegels tanding 14 hebben, met uitzondering van twee postzegels. Deze hebben volgens hem tanding 14½ x 14. Mijn exemplaren hebben echter allemaal dezelfde tanding. Dit komt weer overeen met een bekende online catalogus die stelt dat al deze postzegels 14¼ hebben. Overigens kent ook deze site een uitzondering. Deze is echter niet een van beide postzegels die Daniel Tangri noemt.


Hong Kong (Britse kroonkolonie), 1992 - 1996, S10 postzegels van het type “Machin” uit souvenirvelletjes

Zowel Douglas Myall, auteur van “The Complete Deegam Machin Handbook” als Daniel Tangri in The Bookmark Journal stellen dat Johan Enschedé al deze postzegels van $10 drukt op papier zonder fluor-reactie. Onderstaande foto laat zien dat het souvenirvelletje dat het Hong Kong Post Office op 23 februari 1996 uitgaf wel degelijk een sterke fluorreactie onder lange-golf uv-licht laat zien.

De geel-fluorescerende overdruk van de letters “HONG KONG” vertoont weinig variatie op de meeste postzegels uit deze periode van vier jaar. Een postzegel springt eruit met een geelgroene fluorescentie. Een andere postzegel heeft een vaalgele fluorescentie.


Fluorescentie onder een Leuchtturm lange-golf uv-lamp

Net als dit het geval is met de postzegels met een waarde van $10 en hoger uit de normale vellen hebben deze postzegels een geel-fluorescerende baan onder de beeltenis. Op de postzegels uit de souvenirvelletjes is deze even breed als de beeltenis. Op de postzegels uit normale vellen is deze even breed als de postzegel.


Korte fluorescerende baan onder de beeltenis en boven de perforatie